Een veelgehoord ziektebeeld is depressie. Wat is dat precies? Wat houdt een depressie in voor iemand, wat kan je doen als naaste, en wat is er mogelijk qua behandeling?
Bij een depressie is er sprake van somberheid. Dat is niet “even een dipje”, of een paar dagen niet zo lekker in je vel zitten, dat is je somber voelen. Je somber voelen overkomt iedereen wel eens, vaak is dit na een middag of een dag weer over. Bij een depressie blijft dit gevoel de hele dag, zeven dagen in de week, weken en vaak zelfs maanden lang. Hierbij kan er sprake zijn van anhedonie: het niet meer kunnen genieten van dingen die je eerst wel leuk of fijn vond. Zo kan het zijn dat je geen zin hebt in contact met vrienden, of dat je niet meer geniet van een avondje film kijken of sporten (terwijl je dat eerst wél kon).
Naast een sombere stemming en/of niet meer kunnen genieten, zijn er nog andere symptomen die passen bij een depressie. Het kan zijn dat je slaapproblemen hebt: moeite met inslapen (bijvoorbeeld doordat je uren ligt te piekeren. “Had ik dit niet anders moeten doen?”, “Er gaat ook niks goed”), dat je steeds wakker wordt ’s nachts, of dat je veel te vroeg wakker wordt ’s ochtends zonder dat je weer in slaap kan komen. Slecht slapen heeft direct weer een negatieve invloed op je humeur. Als je één nacht slecht slaapt, merk je vaak al aan jezelf dat je wat prikkelbaar bent, of sneller geïrriteerd. Er kan echter ook sprake zijn van een toegenomen behoefte aan slaap. Waar je eerst prima functioneerde met bijvoorbeeld acht uur slaap, merk je dat je ineens ruim twaalf uur slaapt, zonder dat je je daarna uitgerust voelt.
Bij depressie is er vaak sprake van vermoeidheid en weinig energie (onder meer door het slechte slapen).
Ook kan het zijn dat je eetlust is verminderd. Je eet minder, omdat je simpelweg geen trek hebt. Hierdoor kan er sprake zijn van (ongewenst) gewichtsverlies. Het omgekeerde komt echter ook voor: sommige mensen komen juist aan doordat ze veel meer gaan eten. Een ander kenmerk is een gevoel van rusteloosheid, waardoor je bijvoorbeeld continu aan het bewegen bent met je voeten of handen. Dit is ook zichtbaar voor anderen, het kost vaak moeite om de rusteloosheid onder controle te houden. Het omgekeerde kan ook: bewegen verlopen trager, en bijvoorbeeld praten gaat langzamer. Vaak zijn er ook problemen met concentratie, het wordt steeds moeilijker om je gedachten erbij te houden op school, op je werk, of tijdens een gesprek met een vriend.
Een belangrijk gevoel dat mensen met een depressie vaak ervaren, is het gevoel van waardeloosheid. Gedachten aan de dood kunnen een rol spelen. Een depressie is bij iedereen anders, niet iedereen heeft alles wat hierboven beschreven staat, en ook de mate waarin deze kenmerken voorkomen kan per persoon verschillen.
Een bijzondere vorm van depressie is de winterdepressie. Deze begint zodra de dagen korter worden. Zelf merk je het misschien ook, het is ineens korter licht, je doet ’s avonds steeds eerder de lampen aan en de gordijnen dicht. En eerlijk is eerlijk: de meeste mensen houden meer van de lente en zomer, dan van de herfst en de winter. Doordat het dan minder lang licht is, heeft je lichaam minder lang de tijd om het licht op te nemen. Licht beïnvloedt ons humeur (je kan dit aan jezelf merken, doordat zonlicht bijvoorbeeld vaak prettiger is dan regen..). Mensen die hier extreem gevoelig voor zijn, kunnen een winterdepressie ontwikkelen. De behandeling van een winterdepressie bestaat uit lichttherapie. Hierbij stel je je bloot aan een flinke dosis licht, waardoor je lichaam de productie van melatonine remt. Melatonine zorgt ervoor dat je slaperig wordt. Dus zo gauw het donker wordt, zorgt je lichaam ervoor dat je slaperiger wordt, waardoor je ’s nachts sneller inslaapt. Lichttherapie helpt om de productie van melatonine te remmen, waardoor de winterdepressie afneemt.
Geschreven door Marjolein Hartgerink, psycholoog in opleiding
