Wanneer u in het leven iets meemaakt, bijvoorbeeld een trauma, kan het zijn dat u hierdoor een posttraumatische stressstoornis (PTSS) ontwikkelt. Bij een posttraumatische stressstoornis, is er onder meer sprake van herbeleving. U beleeft het trauma steeds opnieuw, bijvoorbeeld met nachtmerries.
Bij een posttraumatische stressstoornis is er sprake van een trauma. Een trauma kan bestaan uit één gebeurtenis of uit meerdere gebeurtenissen. Dit trauma wordt voortdurend herbeleefd. Dit kan door middel van gedachten aan het trauma, angst- of lichamelijke reacties bij iets dat aan het trauma herinnert (bijvoorbeeld iets op tv of een hard geluid), of door middel van nachtmerries, zoals boven genoemd.
Een gevolg van het meegemaakte trauma en de herbeleving, is dat mensen situaties gaan vermijden. De situatie waarin het trauma plaatsvond en de mensen die erbij betrokken waren, worden vermeden, plekken en gedachten aan het trauma worden vermeden. Ook zijn mensen vaak meer prikkelbaar: ze hebben schrikreacties, slapen vaak slechter (ook door de nachtmerries) en zijn overmatig alert.
Wanneer ontwikkelt iemand een psychische stoornis, en wanneer niet? Dit is een belangrijke vraag waar nog niet een eenduidig antwoord op is gevonden. Het kan bijvoorbeeld zijn dat uw buurman hetzelfde trauma heeft meegemaakt als u. Hij heeft geen PTSS ontwikkeld, u echter wel. Dus: mensen die exact hetzelfde hebben meegemaakt, kunnen hier verschillend op reageren. Waar de ene persoon een psychische stoornis ontwikkelt, heeft de andere persoon hier geen (of minder) hinder van.
Een theorie die dit probeert te verklaren, maakt gebruik van het draagkracht-draaglastmodel. Met draagkracht worden methoden bedoeld waarmee u in staat bent om met problemen om te gaan, bijvoorbeeld coping strategieën (hoe gaat u om met bepaalde situaties?) en stressbestendigheid. Dit gaat over uw kwetsbaarheid en weerbaarheid. Met draaglast wordt belasting of stress bedoeld die u in het leven kunnen overkomen, bijvoorbeeld het meemaken van een trauma of het overlijden van een familielid.
Het draagkracht-draaglastmodel gaat ervan uit dat de draagkracht en de draaglast in evenwicht moeten zijn, en stelt dit voor als een weegschaal. Wanneer dit in evenwicht is, ondervindt de persoon geen problemen. Wanneer dit evenwicht wordt verstoord, bijvoorbeeld door een toenemende draaglast, kan het zijn dat deze persoon een psychische stoornis ontwikkelt. Hij is dan niet meer in staat om de problemen/stress op te vangen: zijn draagkracht is te laag.
Passen we dit model toe op u en de buurman, dan is de situatie misschien als volgt. Bij de buurman, is de weegschaal in evenwicht. Het trauma vergroot de draaglast, maar de buurman heeft voldoende draagkracht om deze last op te vangen. Bij u kan het echter zijn dat uw draagkracht en draaglast maar nét in evenwicht waren. Doordat er een trauma bovenop uw draaglast is gekomen, raakt dit evenwicht verstoord. U heeft onvoldoende draagkracht om hiermee om te gaan. Als gevolg hiervan, kan het zijn dat u PTSS ontwikkelt in tegenstelling tot uw buurman.
Dit model verklaart niet alles, het is een hulpmiddel om te kijken naar hoe psychische stoornissen kunnen ontwikkelen. Mocht u het gevoel hebben dat uw draagkracht en draaglast niet in verhouding zijn, denk dan eens aan coaching.
Geschreven door Marjolein Hartgerink, psycholoog in opleiding
